ਖੱਸੀ ਕੋਈ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਕੀਤਾ ਵੀ ਜਾਂਦੈ!

"ਖੱਸੀ" ਲਫ਼ਜ਼ ਵੀ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਹਸਾਇਆ - ਜਦੋਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਣਨ ਵਾਲੇ ਯਾਰ ਦੋਸਤ ਮਿਲਦੇ ਨੇ, ਖੁੱਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਹ ਖੱਸੀ ਲਫ਼ਜ਼ ਆ ਜਾਂਦੈ ਤਾਂ ਬੜੇ ਠਹਾਕੇ ਲੱਗਦੇ ਨੇ , ਮਾਹੌਲ ਐਡਾ ਖੁਸ਼ਗਵਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੈ! - ਪਰ ਇਹ ਮੈਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤਾਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾਂ - ਪੜਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਨੇ ...

ਅੱਛਾ, ਭਲਾ ਯਾਰਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਇਹ "ਖੱਸੀ" ਲਫ਼ਜ਼ ਆ ਕਿਥੋਂ ਜਾਂਦੈ! ਗੱਲ ਇੰਝ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬਚਪਨ ਦੇ ਯਾਰ ਦੋਸਤ ਮਿਲਦੇ ਨੇ, ਤਾਂ ਓਹ ਰਲਮਿਲ ਕੇ ਜਿਹੜੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਲਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਉਸ ਵਿੱਚ "ਖੱਸੀ" ਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਨਾਬ, ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਵੀ ਆ ਹੀ ਜਾਂਦੈ!  ਗੱਲ ਇੰਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯਾਰ, ਫਲਾਣਾ ਫਲਾਣਾ ਵੀ ਯਾਰ ਬਿਲਕੁਲ ਖੱਸੀ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ - ਜਾਂ ਇੰਝ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਉਹ ਤੇ ਖੱਸੀ ਹੋ ਗਿਆ ਜਾਪਦੈ - ਬਸ ਐਂਨੀਂ ਗੱਲ ਹੋਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਹਾਸਾ ਰੋਕਿਆਂ ਨਹੀਂ ਰੁਕਦਾ!!

ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਅਸੀਂ ਯਾਰਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵੇਲੇ ਹੀ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ - ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਆ ਰਿਹੈ ਕਿ ਬੜੇ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ , ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੈਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਘੋੜੇ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹੀ ਸੁਣਿਆ ਸੀ,  ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਥੱਕੇ-ਹਾਰੇ ਘੋੜੇ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਗੱਲ ਕਰਣੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਆਪਾਂ ਇੰਝ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਦੀ ਇਹ ਘੋੜਾ ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਖੱਸੀ ਹੋ ਚੁਕਿਆ ਜਾਪਦੈ.

ਖੱਸੀ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹੋ ਮਤਲਬ ਲਈਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬੰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਘੋੜਾ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਹੀ ਥਕਾ ਮਾਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਖੱਸੀ ਹੋ ਜਾਂਦੈ - ਇਕ ਕਿਸਮ ਨਾਲ ਇਹ ਇੱਕ ਹਲਕਾ ਫੁਲਕਾ ਮਜ਼ਾਕ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ - ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਬੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਮੈਨੂੰ ਇਹੋ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਘੋੜਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਹੋਵੇ ਬੰਦਾ, ਉਹ ਖੱਸੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ - ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਤਾ ਕਿ ਕਦੇ ਕਦੇ ਖੱਸੀ ਕੀਤਾ ਵੀ ਜਾਂਦੈ !!

ਫੇਰ ਜਦੋਂ ਥੋੜੇ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਸਮਝੀ ਆਇਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤੇ ਕਿਤੇ ਬਹੁਤੇ ਹੋ ਜਾਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਂਦਰ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਟੀਕਾ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਸਬੰਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ - ਇਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਅਵਾਰਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖੱਸੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ!! ਵੈਸੇ ਇਹ ਗੱਲ ਮੈਂ ਖੁੱਲੇ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਝੋਟਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੁਣੀ ਹੈ - ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਦੱਸਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਦੋਸਤੋ, ਵੈਸੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬੜਾ ਮਲਾਲ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ - ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਪੇਂਡੂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦਾ! - ਮੈਂ 26 ਸਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ, 6-7 ਸਾਲ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਰਿਹਾ - ਬਾਕੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਕੇ ਘਾਟ ਘਾਟ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹਾਂ !!

ਹੁਣੇ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਦੇ ਲਿਖਦੇ ਖਿਆਲ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬੜੀਆਂ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ - ਇਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੋਰ ਨਹੀੰ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ - ਆਪ ਵੀ ਹੱਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹੱਸਣ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦੇ ਨੇ. ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕੁਝ ਲਫ਼ਜ਼ ਬੜੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ - ਖੱਸੀ, ਸਰਕਾਰੀ ਸਾਂਡ, ਗਵਾਚੀ ਗਾਂ....ਹੋਰ ਵੀ ਬੜੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਤਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਇੱਥੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ!! ਪਰ ਮਜ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਕੁਝ ਲਫ਼ਜ਼ ਮੇਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ!!

ਗੱਲ ਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲਣਾ ਪਉ, ਮੇਰੀ ਸੂਈ ਤੇ ਖੱਸੀ ਤੇ ਹੀ ਅਟਕ ਗਈ ਜਾਪਦੀ ਏ, ਦਰਅਸਲ ਹੋਇਆ ਇਹ ਕਿ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਹੱਡੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਉੱਤੇ- ਜਿਸ ਨੂੰ ਓਸਟੀਓਪੋਰੋਸਿਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ - ਇਕ ਲੈਕਚਰ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਸੀ - ਉਸ ਦਿਨ ਓਸਟੀਓਪੋਰੋਸਿਸ ਦਿਨ ਸੀ. ਇਕ ਤੇ ਹੁਣ ਦਿਨ-ਦਿਹਾੜੇ ਬੜੇ ਵੱਧ ਗਏ ਨੇ ਹੁਣ, ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਹੋਲੀ, ਦੀਵਾਲੀ, ਵੈਸਾਖੀ,  ਦੁਸਹਿਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ - ਹੁਣ ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਦਿਹਾੜਾ ਹੁੰਦੈ !! ਫੇਰ ਵੀ ਲੋਕ ਕਿਤੇ ਸੁਣਦੇ ਥੋੜਾ ਨੇ!!

ਅੱਛਾ ਜੀ ਇਸ ਦਿਨ ਮੈਂ ਲੈਕਚਰ ਚ' ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਬੰਗਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਓਂਕਿ ਇਹ ਮੱਛੀ ਬੜੀ ਖਾਂਦੇ ਨੇ!! ਦੋ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਇਕ 80-85 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਇਕ ਬੰਗਾਲੀ ਆਇਆ - ਬਿਲਕੁਲ ਕਾਇਮ - ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਦੱਸਾਂ ਤੇ ਚਲਤਾ ਪੁਰਜ਼ਾ!! ਮੈਂ ਇੰਝ ਹੀ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਰੋਜ਼ ਮੱਛੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ?  ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਂਦੇ ਸੀ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਐੱਡੀ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਕਦੇ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ ! ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮਾਛੀ 15-20 ਰੁਪਈਏ ਸੇਰ ਵਿਕਦੀ ਸੀ, ਰੋਜ਼ ਖਾਈਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ 500 ਰੁਪਈਏ ਕਿਲੋ ਲੈ ਕੇ ਕੌਣ ਖਾਵੇ! ਫੇਰ ਨਾਲੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਲਕੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕ ਰੋਜ਼ ਮੱਛੀ ਖਾਂਦੇ ਨੇ, ਓਥੇ ਢਾਈ ਤਿੰਨ ਸੌ ਰੁਪਈਏ ਕਿਲੋ ਮੱਛੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਏ !

ਬਸ ਜੀ ਉਹ ਬੰਦਾ ਮੱਛੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਫੇਰ ਰੁਕੇ ਕਿਵੇਂ - ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ - "ਡਾਕਟਰ ਸਾਬ, ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਹੀ ਮੱਛੀ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਲੱਗੀ!"

"ਉਹ ਕਿਵੇਂ ?"  ਮੈਂ ਘੋਖ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਰਹਿ ਨਾ ਸਕਿਆ।

" ਮੈਂ ਡੀ.ਆਰ.ਐਮ ਤੇ ਜੀ.ਐਮ ਨੂੰ ਮੱਛੀ ਖਵਾਉਂਦਾ ਸੀ - ਮੈਂ ਡੀ.ਆਰ.ਐਮ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ."

ਫੇਰ ਉਹ ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੱਛੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੀਟ ਦੀ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਬੜੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ - ਕਦੇ ਵੀ ਮੀਟ ਲਵੋ, ਦੇਖ ਕੇ ਲਿਆ ਕਰੋ ਕਿ ਉਹ ਬਕਰਾ ਖੱਸੀ ਹੋਵੇ! ਇਹ ਗੱਲ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਨਵੀਂ ਸੀ - ਖੱਸੀ ਲਫ਼ਜ਼ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਕਾਪੀਰਾਈਟ ਸਮਝਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਇਕ 80-85 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਬੰਗਾਲੀ ਬਿਲਕੁਲ ਪੰਜਾਬੀ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਬੋਲ ਗਿਆ!

"ਖੱਸੀ ਬਕਰਾ ਮਤਲਬ?" ਮੇਰੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ!

"ਡਾਕਟਰ ਸਾਬ, ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹੋ ਕੇ ਖੱਸੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ! "

ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿ ਆਖਦਾ ਕਿ ਇਹ ਲਫ਼ਜ਼ ਤੇ ਸਾਡੇ ਹਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ  ਫਿੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਖੈਰ, ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬਕਰਾ ਬਿਲਕੁਲ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨਾਲ ਛੇੜਖਾਣੀ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖੱਸੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਫੇਰ ਉਹ ਅਗਾਂਹ ਆਪਣੀ ਨਸਲ ਨਹੀਂ ਵਧਾ ਸਕਦਾ! ਬਸ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਕਰੇ ਦਾ ਮੀਟ ਖਾਣਾ ਹੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ - ਹਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ, ਕਦੇ ਵੀ ਬਕਰੇ ਦਾ ਹੀ ਮੀਟ ਖਾਓ. ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਬਕਰੀ ਦਾ ਮੀਟ ਤੇ ਕਦੇ ਮੁਫ਼ਤ ਵੀ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਹ ਨਾ ਖਾਵੇ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਰਗੀ ਦਾ ਮੀਟ ਨਹੀਂ ਤੇ ਮਾਦਾ ਮੱਛੀ ਵੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ!! ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮਾਦਾ ਮੱਛੀ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਹੈ, ਉਹ ਬੜੀ ਮੋਟੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਅੰਡੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ!!

ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਖੱਸੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੁਰਗੇ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਸੁਣਿਆ ਹੈ! ਜਾਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਕਾਫੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਰੀਜ਼ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛਣਾ ਕਦੇ!

ਉਸ ਦੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮੀਟ ਖਾਣ ਦੀ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੱਗ ਗਿਆ! ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਨਾਲ ਮੀਟ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪੁਤਲੀਘਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਵਾਲੀ ਮੀਟ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਉਹ ਜਾਂਦੇ ਸੀ, ਉਹ ਕਸਾਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ - ਮੀਤ ਸਾਡੇ ਘਰ ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ 2-3 ਦਿਨ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਦਾ ਸੀ, ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ - ਕਦੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਸਬਜ਼ੀ ਲੈਣ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ,  ਮੀਟ ਖਰੀਦਣਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਖੜ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਪੈਸੇ ਮੈਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਮੀਟ ਲੈਣ ਭੇਜਦੀ - ਹੁਣ ਧਿਆਨ ਆ ਰਿਹੈ ਕਿ ਮੀਟ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਮੈਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਕਦੇ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਵੇਖੀਆਂ ਹੋਣ! ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਬਾਹਰ " ਝਟਕਈ " ਮੀਟ ਵਾਲਾ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ - ਮੈਂ ਕਦੇ ਖੱਸੀ ਬਕਰੇ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁਣਿਆ!

ਸਾਡੇ ਘਰੇ ਜਿਹੜਾ ਮੀਟ ਬਣਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਟੇਸਟੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ - ਮੇਰੇ ਪਾਪਾਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਬੜਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ।  ਅਜਿਹੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਐਤਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਉਹ ਮੀਟ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ, ਕਦੇ ਮੀਟ ਵਿਚ ਆਲੂ, ਕਦੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਦਾਲ, ਕਦੇ ਪਾਲਕ ਵਾਲਾ ਮੀਟ, ਕਦੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਬਜ਼ੀ - ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਆਲੂ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਮੀਟ ਬੜਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ - ਕੀਮਾ ਤੇ ਕਲੇਜੀ ਵੀ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬੜੇ ਸ਼ੌਕ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਸੀ - ਕਲੇਜੀ ਤੇ ਸੁੱਕੀ ਹੀ ਬਣਦੀ ਸੀ, ਕੀਮੇ ਵਿਚ ਕਦੇ ਕਦੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਟਰ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸੀ - ਕਿੱਡਾ ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਨਾਲ ਅੰਗੀਠੀ ਤੇ ਜਾਂ ਤੰਦੂਰ ਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ, ਨਾਲ ਗੰਢੇ ਤੇ ਅੰਬ ਦਾ ਅਚਾਰ!! ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਮੈਂ ਮੀਟ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ 'ਕੱਲਾ ਵੀ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ ਦੇਖ ਲਵੀਂ, ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਤੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਮੀਟ ਲਾਵੇ - ਪਹਿਲੇ ਤੋਂ ਪਏ ਮੀਟ ਦਾ ਕੀਮਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਇਹ ਗੜਬੜ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ! ਜਦੋਂ ਮੀਟ ਵੀ ਲੈਣ ਭੇਜਦੇ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਖੀਂ ਰਾਨ ਦਾ ਮੀਟ  ਦੇਵੇ - ਮੈਂ ਉਂਝ ਹੀ ਜਾ ਕੇ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ- ਬੜੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਰਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਬਕਰੇ ਦਾ ਪੱਟ ਹੁੰਦੈ!! ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਕਸਾਈ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਬੜਾ ਅਜੀਬ ਜੇਹਾ ਫੀਲ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ - ਐੱਡੀ ਬਦਬੋ!!

ਬੜਾ ਮੀਟ ਖਾਦਾ, ਰੱਜ ਕੇ ਖਾਦਾ, ਪਰ ਮੱਛੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਡੇ ਘਰ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਣਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ 2-4 ਵਾਰੀ ਹੀ, ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਡਰ ਹੀ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੰਡਾ ਗਲੇ ਵਿਚ ਹੀ ਨਾ ਫੱਸ ਜਾਵੇ! ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਮੈਂ ਤੇ ਐੱਡੇ ਡਰ ਨਾਲ ਫੇਹ ਫੇਹ ਕੇ ਦੇਖ ਦੇਖ ਕੇ ਖਾਂਦਾ ਕਿ ਕੰਡਾ ਲੱਭਦੇ ਲੱਭਦੇ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਚੂਮਬੜ ਕੱਢ ਦਿੰਦਾ! ਫੇਰ ਕਦੇ ਕਦੇ ਸਾਡੇ ਬਿਨਾ ਕੰਡਿਆਂ ਬਿਨਾ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਵੀ ਆਉਂਦੀ - ਫੇਰ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਡਰ ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੀ ਸੀ - ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਕੰਡਾ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਅੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤਾਂ! ਕਦੇ ਜਦੋਂ ਬੰਬਈ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਘਰ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਓਥੇ ਬਿਨਾ ਕੰਡਿਆਂ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਖਾ ਕੇ ਨਜ਼ਾਰਾ ਆ ਜਾਂਦਾ! ਮੁਰਗੇ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਖਾਦੇ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਉਸ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਣ ਸੀ - ਕੀ ਉਹ ਮਹਿੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣਗੇ, ਜਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪਸੰਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਸਾਲ ਵਿਚ 2-3 ਵਾਰ ਹੀ ਮੁਰਗਾ ਬਣਦਾ ਸੀ.

ਇੰਨੇ ਨਾਨ-ਵੇਜ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਪਲਿਆ ਮੈਂ - ਫੇਰ ਕਿਵੇਂ ਮੈਂ 25 ਸਾਲ ਤੋਂ ਮੀਟ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ - 1994 ਦੀ ਜੁਲਾਈ ਅਗਸਤ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ, ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਘਰਦੀ ਬੰਬਈ  ਤੋਂ ਪੂਨੇ ਕਿਸੇ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਤੇ ਗਏ ਹੋਏ ਸੀ - ਅਸੀਂ ਰੈਸਟ ਹਾਊਸ ਵਿਚ ਰੋਟੀ ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਬੋਰ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਇਕ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ! ਦੋਸਤੋ, ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਤਕ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਉਸ ਹੋਟਲ ਵਾਲੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕਾਹਦਾ ਮੀਟ ਖਵਾ ਦਿੱਤਾ - ਖਵਾ ਸਵਾਹ ਦਿੱਤਾ - ਉਹ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਦੋਵਾਂ ਕੋਲੋਂ ਚਿੱਥਿਆ ਹੀ ਨਾ ਜਾਵੇ - ਬਸ ਅਸੀਂ ਬਿਲ ਭਰ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ! ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਬੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣਾਈ - ਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾ  ਮੈਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੇਰੀ ਬੀਵੀ ਨੇ ਕਦੇ ਮੀਟ ਖਾਦਾ, ਜੀ, ਬਿਲਕੁਲ ਕਦੇ ਨਹੀਂ! ਉਸ ਦਿਨ ਦਿਲ ਐਡਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਇਆ ਕਿ ਫੇਰ ਕਦੇ ਖਾਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਨਾ ਆਇਆ !!

ਵਾਪਿਸ ਮੁੜਣਾ ਹੀ ਪਉ ਬਾਈ ਮੈਨੂੰ ਖੱਸੀ ਬਕਰੇ ਵੱਲ!! ਹਾਂਜੀ, ਉਸ ਦਿਨ ਸਵੱਬ ਇੰਝ ਰਿਹਾ ਕਿ ਦੋ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆ ਗਿਆ. ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਬਕਰੇ ਨੂੰ ਖੱਸੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦੈ? ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹਾਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਿਆ ਕਰਨਾ ਵੀ ਆਖਦੇ ਨੇ (ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝੋ ਜਿਵੇਂ ਬੰਨ੍ਹ ਦੇਣਾ!!) - ਇਸ ਨਾਲ ਉਹ ਅੱਗੋਂ ਆਪਣੀ ਨਸਲ ਵਧਾਉਣ ਜੋਗਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਖੱਸੀ ਕੀਤੇ ਬਕਰੇ ਦੀ ਹੀ ਅਸੀਂ ਬਕਰੀਦ ਤੇ ਬਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਖੱਸੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਫ-ਸੁਥਰਾ ਹੋਵੇ, ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਵਿੰਗ-ਤੜਿੰਗ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਜਿਹੇ ਬਕਰੇ ਦੀ ਹੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ! ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਕਰੇ ਦੇ ਜੰਮਣ ਦੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਖੱਸੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦੈ ਤੇ ਉਹ ਫੇਰ ਇਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹਾਦਤ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੈ - ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ, ਤਗੜਾ ਬਕਰਾ - ਬਲੀ ਦਾ ਬਕਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੈ!

ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ - ਚੁੱਪ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਜਨਾਬ ਬੋਲਤੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ !!

ਪੰਜਾਬੀ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁਨੇਹਾ, ਅਗਾਂਹ ਤੋਂ ਹਾਸੇ ਮਜ਼ਾਕ ਵੇਲੇ ਖੱਸੀ ਲਫ਼ਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੇਲੇ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਓ ਬਾਬੇਓ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕੋਈ ਖੱਸੀ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ, ਕਦੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖੱਸੀ ਕੀਤਾ ਵੀ ਜਾਂਦੈ, ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ! ਚੰਗਾ ਜੀ, ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਦੀਓ ਇਜਾਜ਼ਤ, ਫੇਰ ਮਿਲਦੇ ਹਾਂ, ਰਬ ਰਾਖਾ ਜੀ!!

ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਲਕੱਤੇ ਦੀ ਮੱਛੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਤੇ ਮੇਰਾ ਦਿਮਾਗ ਏਧਰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ - ਕਲਕੱਤੇਓ ਪੱਖੀ ਲਿਆ ਦੇ ਵੇ, ਝਲੂੰਗੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ - ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਾਡੇ ਵੇਲੇ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ - ਸਾਡੇ ਵੇਲੇ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਐਵਰਗ੍ਰੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ -