ਡੱਕੇ ਹੋਏ ਹੰਝੂ !

"ਹਾਂ, ਸੁੱਖੇ, ਗੁਰੁਦ੍ਵਾਰੇ ਹੋ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ?" ਜਸਬੀਰ (ਜੱਸਾ)  ਨੇ ਫੋਨ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ

"ਹਾਂਜੀ, ਗਿਆ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ ਸੀ ਜੀ"

"ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ?"

'ਹਾਂਜੀ, ਉਹ ਵੀ ਗਏ ਸੀ, ਸਰ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮੀਂ ਹੋ ਕੇ ਆਇਆ ਕਰਾਂਗਾ, ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਮੰਨਾਂਗਾ!" ਉਸ ਦੱਸਿਆ।

"ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ, ਸੁੱਖੇ, ਹੁਣ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਟਿਕਾਣਾ ਪਉ,  ਤਾਂਹੀਓਂ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰ ਪਾਏਂਗਾ!"

ਦੋ ਚਾਰ ਮਿੰਟ ਜੱਸੇ ਨੇ ਸੁੱਖੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਤੇ ਮੁੜ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਤਗੜਾ ਰੱਖਣ ਵਾਸਤੇ ਆਖਿਆ। ਜਸਬੀਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਵਕ਼ਤ ਚੇਤੇ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ - ਉਹ ਵੀ 2-3 ਮਹੀਨੇ ਬੜੀ ਬੀਮਾਰ ਰਹੀ - ਜਿਸ ਦਿਨ ਗੁਜਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜੱਸੇ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਕੋਲ ਸੱਦ ਕੇ, ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਡਾਢਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਚੁਕਿਆ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ - "ਜੱਸੇ, ਪੁੱਤ, ਦੇਖ ਮਾਂ ਪਿਓ ਕਿਹੜੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਦਿਲ ਵੱਡਾ ਰੱਖੀ ਦਾ ਏ?"

"ਬੀਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਐਵੇਂ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿਣ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਦਵਾਈ ਖਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣੈ ਬਿਲਕੁਲ, ਚਲੋ, ਆਰਾਮ ਕਰੋ ਹੁਣ!" - ਜੱਸੇ ਨੇ ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਦਾ ਸਿਰ ਮੁੜ ਸਿਰਹਾਣੇ ਤੇ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੱਸੇ ਨੂੰ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਲਾਡਲੀ ਧੀ ਵਾਂਗੂ ਜਾਪਦੀ ਸੀ, ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਉਸ ਦਾ ਮੱਥਾ ਚੁੰਮਣ ਲੱਗਦਾ, ਜੱਸੇ ਦੇ ਨਿਆਣੇ ਵੀ ਓਹੋ ਜਿਹੇ - ਕੋਈ ਬੀਜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰਦਾ ਤੇ ਕੋਈ ਮੱਥਾ ਚੁੰਮਦਾ ਰਹਿੰਦਾ!

ਜੱਸੇ ਦੀ ਮਾਂ ਤਾਂ ਤੁਰ ਗਈ - ਪਰ ਮਾਂ ਦੀ ਆਖੀ ਗੱਲ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਹੰਝੂ ਪੂਰੇ ਸੁਕਾ ਮਾਰੇ - ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਤੇ ਉਹ ਹਾਰ ਪਾਏ ਕਿ ਇਕ ਵੀ ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗਣ ਦਿੱਤਾ - ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਭੋਗ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਵੀ ਨਹੀਂ !!

ਜੱਸੇ ਦਾ ਇਹ ਸੁੱਖਾ ਲੱਗਦਾ ਕੀ ਹੈ ? ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ - ਦੂਰ ਨੇੜੇ ਦੀ? ਕੋਈ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਦੀ ਸਾਂਝ!!

ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਨਹੀਂ ਜੀ, ਕੋਈ ਬਚਪਨ ਦੀ, ਸਕੂਲ ਦੀ ਯਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਵੈਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਵੀ ਤੇ ਮੰਨਣ ਤੇ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ!!

ਜੱਸਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿਚ ਹੈ - 10-12 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਟਾਲੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ - ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਓਥੇ ਹੀ ਸੀ, ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਉਸਦਾ ਅਜੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੀ - ਮੁੰਡਾ ਸਕੂਲ ਦੀ ਜਿਸ ਬਸ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਉਸ ਬਸ ਦਾ ਡਰਾਈਵਰ ਸੀ ਜੀ ਸੁੱਖਾ!! ਬਸ ਇਹੋ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਸੀ. ਰੋਜ਼ ਜਦੋਂ ਜਸਬੀਰ ਸਕੂਟਰ ਤੇ ਮੋੜ ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸੁੱਖਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਉਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਸਦੇ ਮੱਥੇ ਲੱਗਦੇ !

ਦੀਵਾਲੀ ਆਈ - ਉਸ ਤੋਂ ਇਕ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਜੱਸਾ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਬਸ ਤੇ ਛੱਡਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਕੂਟਰ ਦੀ ਕਿੱਲੀ ਤੇ ਇਕ ਲਿਫਾਫੇ ਵਿੱਚ ਮਠਿਆਈ ਦੇ ਦੋ ਡੱਬੇ ਟੰਗੇ ਹੋਏ ਸੀ - ਜਦੋਂ ਬਸ ਆਈ, ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਉਪਰ ਚੜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਜੱਸਾ ਵੀ ਬਸ ਵਿੱਚ ਚੜਣ ਲੱਗਾ - ਚੜਦਿਆਂ ਚੜਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਡੱਬਾ ਤੇ ਬਸ ਦੇ ਕਲੀਨਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੁੱਖੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ - ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ - ਨਾਲੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀਆਂ ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ!!

ਸੁੱਖਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਜਿਹੀਆਂ ਗਈਆਂ - ਕਹਿੰਦੈ - "ਸਰ, ਇਹ ਤੇ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਅੱਜ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਹੋ ਰਿਹੈ !" ਜੱਸੇ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜੀ ਤੇ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਥੱਲੇ ਉਤਰ ਆਇਆ !!

ਜੱਸਾ ਵੀ ਮਰਜੀ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਸੀ - ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਖਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਿਨ ਦਿਹਾੜ ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਜਿੰਨਾ ਦੀ ਲੋਕੀਂ ਅਣਦੇਖੀ ਜਿਹੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਦੇਂਦੇ ਵੀ ਨੇ ਬੜੀ ਹਿਕਾਰਤ ਨਾਲ, ਇਸ ਤੋਂ ਜੱਸੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਚਿੜ ਮੱਚਦੀ ਸੀ. ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਲੱਭ ਲੱਭ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਦੇਂਦਾ ਸੀ - ਧੋਬੀ, ਮਾਲੀ, ਸਕੂਲ ਦਾ ਚੌਕੀਦਾਰ, ਕਾਲੋਨੀ ਦੇ ਚੌਕੀਦਾਰ, ਸਕੂਲ ਬੱਸਾਂ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਕਲੀਨਰ ਆਦਿ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੇਤੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ - ਜਿਹੜੇ ਕਿਤੇ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ!!

ਅੱਛਾ, ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਗੱਲ ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਈ - ਦਰਅਸਲ ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਮਾਂ ਥੋੜੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਈ - ਜਿਸ ਦਿਨ  ਉਹ ਪੂਰੀ ਹੋਈ, ਸੁੱਖਾ ਬੜਾ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ - ਜੱਸਾ ਉਸਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ - ਹਿੰਮਤ ਰੱਖਣੀ ਪਉ, ਨਿਆਣੇ ਨੇ ਤੇਰੇ ਆਸਰੇ, ਬਾਪੂ ਜੀ ਹਨ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾਦੀ ਐ !

ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਮਾਂ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ - ਬਸ ਇਕ ਦਿਨ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਅਰਸ਼ੋਂ ਸੱਦਾ ਆ ਗਿਆ. ਸੁੱਖੇ ਦੇ ਦੋ ਨਿਆਣੇ ਨੇ - 6  ਸਾਲ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਤੇ 10-11 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ, ਜਨਾਨੀ ਨਾਲ ਛੱਡ-ਛਡਾ ਹੋ ਚੁਕਿਆ ਹੈ - ਓਹਦਾ ਜ਼ਾਤੀ ਮਾਮਲਾ ਹੈ - ਜੱਸੇ ਨੇ ਕਦੇ ਘੋਖਿਆ ਨਹੀਂ - ਜਨਾਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਪਟਿਆਲੇ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਤਲਾਕ ਵਾਸਤੇ ਮੁਕਦਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ - ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੇਸ਼ੀ ਤੇ ਨਹੀਂ ਗਿਆ, ਜੱਜ ਨੇ ਇਕ-ਤਰਫਾ ਫੈਸਲਾ ਦੇ ਕੇ ਜਨਾਨੀ ਦੀ ਤਲਾਕ ਦੀ ਅਰਜੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ.

ਸੁੱਖਾ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਗਾਂਦਾ ਸੀ - ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ, ਜੱਸੇ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਭੇਜਦਾ - ਜੱਸਾ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਵਹਾਤਸੱਪ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ - ਕਦੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਸੁੱਖਾ ਜੱਸੇ ਦੇ ਦਫਤਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ - ਕੰਮ ਵੀ ਕੋਈ ਕੰਮਾਂ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ - ਛੋਟੇ ਮੋਟੇ ਕੰਮ, ਕੋਈ ਕਾਗਜ਼ ਪੱਤਰ ਅੱਟੈਸਟ ਕਰਵਾਣਾ ਹੋਇਆ, ਫੋਟੋ ਅੱਟੈਸਟ ਕਰਵਾਉਣੀ ਹੁੰਦੀ - ਜੱਸਾ ਓਸੇ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਅਫਸਰ ਕੋਲੋਂ ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ।

ਸਮਾਂ ਅੱਗੇ ਤੁਰਿਆ - ਜੱਸੇ ਦੀ ਬਦਲੀ ਹੋ ਗਈ ਬਰਨਾਲੇ - ਪਰ ਓਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਦੁੱਖ ਸੁਖ ਦੀ ਸਾਂਝ ਬਣੀ ਰਹੀ. ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ, ਜੱਸਾ ਉਸਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇਣ ਲਈ ਤੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ- ਜਿਸ ਦਿਨ ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਮਾਂ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਜੱਸੇ ਨੇ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਤੇ ਸੁੱਖਾ ਕਹਿੰਦੈ ਬੱਚੇ ਰੁੱਲ ਜਾਣਗੇ,  ਵੈਸੇ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ , ਸਾਰੇ ਚਾਚੇ ਤਾਏ ਤੇ ਲਾਗੇ ਹੀ ਨੇ, ਓਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨੂਹਾਂ  ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖ ਰਹੀਆਂ ਨੇ, ਮਾਂ ਬੜੀ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦੀ ਏ.

ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਜੱਸੇ ਦੀ ਸੁੱਖੇ ਨਾਲ ਫੇਰ ਗੱਲ ਹੋਈ ਤੇ ਕਹਿੰਦੈ ਕਿ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ - ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦਾ ਕਿ ਰੋਟੀ ਟੁੱਕ ਖਾਦਾ ਕਿ ਨਹੀਂ। ਸੁੱਖੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੋਟੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਰੱਖਣੀ ਪਉ, ਕਹਿੰਦੈ ਹਾਂ, ਉਹ ਤੇ ਹੋ ਜਾਏਗਾ - ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਡੱਬਾ ਲਗਵਾ ਲਊਂ !! ਸੁੱਖਾ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਦਾਦੀ ਵੀ ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਹੀ ਆ ਗਈ ਹੈ - ਕਹਿੰਦੈ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਰੋਂਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਦਾਦੀ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੰਝ ਦਿਲ ਥੋੜਾ ਢਾਈ ਦਾ ਏ, ਤਗੜੇ ਬਣੀ ਦਾ ਏ, ਕੁਝ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾਈ ਦਾ ਏ. ਕਹਿੰਦੈ ਕਿ ਦਾਦੀ ਵਿਚ ਹੱਠ ਤੇ ਪੂਰਾ ਏ, ਚੂਕਲੇ ਦੀ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਏ ਉਸ ਦੀ ਵੀ , ਵਿਚਾਰੀ ਬਾਥਰੂਮ ਤੇ ਕੁਰਸੀ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਏ, ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਵਿਚਾਰੀ ਬੈਠੀ ਜਾਂ ਲੇਟੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ - ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕਿਤੇ ਮੈਂ ਬੈਠਣ ਜੋਗੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਵੀ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ!!

ਸੁੱਖੇ ਨੇ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮਾਂ ਬੜੀ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਰਾ ਘਰ ਹੀ ਉੱਜੜ ਗਿਆ ਮੇਰਾ ਤਾਂ, ਬੱਚੇ ਗੁਮ-ਸੁਮ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਬਾਪੂ ਦਾਰੂ ਚਾੜ ਕੇ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦੈ - ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕੀ ਕਰਾਂ! ਜੱਸਾ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੈ  ਕਿ ਤੇਰੇ ਬਾਪੂ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਵੱਜੀ ਏ, ਸਬਰ ਕਰ ਦੋ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਠਹਿਰ ਜਾਉ। ਸੁੱਖਾ ਕਹਿੰਦੈ ਇਹ ਓਹਦਾ ਅੱਜ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ, ਓਹਨੇ ਨਹੀਂ ਸੁਧਰਨਾ, ਉਹ ਤੇ ਇੰਝ ਹੀ ਪੂਰੀ ਬੋਤਲ ਚਾੜ ਕੇ ਮੂਧਾ ਪਿਆ ਰਹਿਣ ਦਾ ਆਦੀ ਹੋ ਚੁਕਿਆ ਐ !!

ਉਸ ਦਿਨ ਸੁੱਖੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਜੱਸਾ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੈ ਕਿ ਬਸ, ਤੂੰ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰ, ਸੱਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਉ ਸਹਿਜੇ ਸਹਿਜੇ - ਬਸ ਤੂੰ ਨਿੱਤ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਗੁਰੁਦਵਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਇਆ ਕਰ - ਸੱਚਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਮੇਹਰ ਕਰੇਗਾ! ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਇਆ ਕਰ, ਉਸ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮੀ ਵੀ ਜੱਸੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਹੋ ਕੇ ਆਇਆ, ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰੀ ? ਸੁੱਖਾ ਕਹਿੰਦੈ -  ਹਾਂਜੀ ਗਿਆ ਸੀ, ਬੱਚੇ ਵੀ ਗਏ ਸੀ - ਦਿਲ ਨੂੰ ਠੰਡ ਪਈ!!

ਜੱਸਾ ਦੂਜੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਫੋਨ ਕਰ ਕੇ ਸੁੱਖੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦੈ ਤੇ ਗੁਰੁਦ੍ਵਾਰੇ ਬਹਿ ਕੇ ਗੁਰੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ਼ਰਵਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਰਹਿੰਦੈ !!

ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਜਦੋਂ ਸੁੱਖਾ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰੋਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲੇ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਦੀ ਬਸ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਵਾਸਤੇ ਤੇ ਘਰੋਂ ਸਵੇਰੇ 5.30 ਵਜੇ ਨਿਕਲਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦੈ - ਡਿਊਟੀ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਧਿਆਨ ਬੱਚਿਆਂ ਵੱਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦੈ - ਉਸ ਵੇਲੇ ਜੱਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੇਰੇ ਤਾਂ ਸਕੂਲ ਵਾਲੇ ਤੈਨੂੰ ਬੜਾ ਮੰਨਦੇ ਨੇ, ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਟਾਈਮ ਹੀ ਥੋੜਾ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿ ਵੇਖ!

ਇਹ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ - ਸੁੱਖੇ ਦਾ ਰੋਣਾ ਥਮ ਗਿਆ - ਤੇ ਕਹਿੰਦੈ - " ਭਾਜੀ, ਸਕੂਲ ਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਹਾਲ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਜਿੱਡਾ ਵੀ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇ ਮੈਂ ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਫਤਰ ਦੇ ਸਟਾਫ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਕਾਇਮ, ਖੁਸ਼ ਮਿਜਾਜ਼ ਜਿਹਾ ਹੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ....ਮਜਾਲ ਕੇ ਓਥੇ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਅਥਰੂ ਵੀ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ!

ਜੱਸਾ ਸੋਚੀਂ ਪੈ ਗਿਆ ਕੀ ਸੁੱਖਾ ਕਹਿ ਕੀ ਰਿਹੈ !

ਪਰ ਓਸੇ ਵੇਲੇ ਸੁੱਖੇ ਨੇ ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ - "ਭਾਜੀ, ਜੇ ਕਿਤੇ ਸਕੂਲ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਅੱਜਕਲ ਮਾਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਸਦਕਾ ਇਸ ਦੀ ਤਾਂ ਸੁਰਤੀ ਹੀ ਟਿਕਾਣੇ ਨਹੀਂ, ਕਿਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਭਰੀ ਬਸ ਦਾ ਇਸ ਕੋਲੋਂ ਐਕਸੀਡੇੰਟ ਹੀ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ,  ਇਹਦੀ ਦਾ ਛੁੱਟੀ ਹੀ ਕਰ ਦੇਈਏ!!"

ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਜੱਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੰਝੂ ਆ ਗਏ - ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰਣ ਵੇਲੇ ਦੇ ਡੱਕੇ ਹੋਏ ਸਨ ਜਾਂ ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਹੰਝੂ ਡੱਕਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਉਤਰ ਆਏ ਸਨ !!

ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਸਨ, ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਮਾਵਾਂ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ - ਰਬ ਦਾ ਪਰਛਾਂਵਾਂ !!