ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਿਓਂ ਭੱਜਦਾ ਹਾਂ ਮੈਂ !

ਕੱਲ ਵੀ ਇੱਥੇ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਇਕ ਉਰਦੂ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਤੇ ਜਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ- ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮਹਿਫ਼ਿਲ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜਾਉਣਾ ਮੈਂ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਘਸਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰ ਘਸਾਉਂਦਾ ਹਾਂ, ਜੀ ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਤੇ ਜਾਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ, ਬੜੀ ਹੀ ਮਜਬੂਰੀ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ. ਬੜੀ ਹੀ ਮਜਬੂਰੀ ਵਿਚ!

ਉਰਦੂ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬੜੀ ਬੋਰਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ - ਕਿਓਂਕਿ ਮੈਨੂੰ 80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਵਿਚੋਂ 2-4 ਲਫ਼ਜ਼ ਪੱਲੇ ਨਾ ਪੈਣ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਥੋੜਾ ਤੀਰ-ਤੁੱਕਾ ਲਾ ਕੇ ਵੀ ਕੰਮ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ - ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਟਾਵਾਂ ਟਾਵਾਂ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੀ ਪੱਲੇ ਪਵੇ, ਓਥੇ ਕੋਈ ਕਿ ਕਰੇ !

ਇਸ ਲਈ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਓਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਬਚਪਨ ਚ' ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਦੇ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਪੀਰਡ ਵਿਚ ਤਾਂ ਉਸ ਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਡੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਬਸਤਾ ਬੁਸਤਾ ਸੈੱਟ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਣਾ ਜਿਵੇਂ ਲੰਗਰ ਘਰ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਪਰਸ਼ਾਦੇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ (ਸੱਚ ਸੱਚ ਦਸਿਓ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਨਾ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਲੰਗਰ ਦੇ ਪਰਸ਼ਾਦੇ ਦੀ ਇੰਝ ਹੀ ਉਡੀਕ ) - ਜਿਹੜਾ ਮਾਸਟਰ ਪੜਾਉਣ ਲੱਗਿਆਂ ਚਾਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਪੇੜਾਂ ਤੇ ਘਸੁੰਨਾਂ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦਾ ਉਸ ਦਾ ਪੀਰਡ ਤੇ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਜਮ ਦਾ ਪੀਰਡ ਹੋਵੇ, ਕੁਝ ਪੱਲੇ ਨਾ ਪੈਣਾ- ਸੱਚੀਂ ਬੱਸ ਛਿਤਰੋਲ ਦੀ ਹੀ ਕਸਰ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਸੀ - ਮੁਰਗਾ ਬਣਨਾ, ਉਂਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪੈਨਸਿਲ ਫਸਾ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਮਰੋੜੇ ਦੇਣੇ, ਚਪੇੜਾਂ ਘਸੁੰਨ ਤੇ ਆਮ ਬਾਤ ਸੀ ! ਚਲੋ ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਮਰ ਖੱਪ ਗਏ, ਮਿੱਟੀ ਪਾਓ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਉੱਤੇ!

ਮੈਂ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਸਿਰ ਹੀ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ....ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਯਾਦ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਵਿਚ ਆਖਿਰ ਤਕ ਬੈਠਿਆ ਹੋਵਾਂਗਾ! ਪਰ ਜਿਥੇ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰ ਕੇ ਤਿੰਨ-ਸਾਡੇ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਕੱਢ ਲਏ, ਓਥੇ ਫੇਰ ਜਿਹੜੇ ਆਖਰੀ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਜੋ ਆਨੰਦ ਆਇਆ, ਬੱਸ ਸਾਰੀ ਬੋਰਿਅਤ ਤੇ ਥਕਾਵਟ ਕਿਥੇ ਭੱਜ ਗਈ, ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚਲਿਆ! 

ਦਰਅਸਲ ਲਖਨਊ ਵਿਚ ਆਏ ਦਿਨ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਈਂ ਵੱਡੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਤੇ ਰਾਤੀਂ ਬਾਰਾਂ ਇੱਕ ਵਜੇ ਤੱਕ ਵੀ ਚਲਦੇ ਹਨ, ਸਟੇਜ ਤੇ 15-20 ਸ਼ਾਇਰ ਤਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ ਆਪਣਾ ਕਲਾਮ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਇਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਲਖਨਊ ਦੀ ਔਡੀਐਂਸ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਤਾਰੀਫ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਓਨੀ ਘੱਟ ਹੈ, ਬਿਲਕੁਲ ਡਿਸਿਪਲਿਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ, ਕਲ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਨੋਉਣਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ ਨਾਲ ਬਹਿ ਕੇ ਇਹ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਸੁਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ - ਜਿਹੜੇ ਸਬ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਾਇਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਉਹ ਸਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਕਲਾਮ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਇਕ ਰਿਵਾਯਤ ਹੈ. ਇਹਨਾਂ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਮੁਨਵਰ ਰਾਣਾ, ਰਾਹਤ ਇੰਦੋਰੀ, ਕੁੰਵਰ ਬੇਚੈਨ, ਬਸ਼ੀਰ ਬਦਰ ਵਰਗੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

ਕੱਲ ਵੀ ਇਸ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਵਿਚ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਣ ਕੇ ਦਿਲ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ - ਇਕ ਵੀਡੀਓ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਦੇਖੋ ਜੀ - ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਫਹਿਮੀ ਬਦਾਯੂਨੀ ਸਾਹਬ ਹਨ, ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕਲਾਮ ਸੁਣੋ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਮਝ ਆ ਰਹੀ ਹੈ - ਇਕ ਇਕ ਲਫ਼ਜ਼ ਪੱਲੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ.
ਦਰਅਸਲ ਪੰਗਾ ਇਹ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਸਮਝਿਆ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਹਿਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਜੇ ਜਾਣਦੇ ਵੀ ਹਾਂ ਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਤੇ ਆਮ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈਏ, ਥੋੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਤੇ ਧੌਂਸ ਜਿਹੀ ਪਵੇਗੀ - ਬਸ ਇਹੋ ਗ਼ਲਤੀ ਹੈ - ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਇਹਨਾਂ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ 12-13 ਸ਼ਾਇਰ ਅਜਿਹੇ ਸੁਣ ਲਵੋ, ਜਿੰਨਾ ਦੀ 80 ਫੀਸਦੀ ਗੱਲ ਤੁਹਾਡੇ ਸਿਰ ਉਪਰੋਂ ਲੰਘ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ 2-3 ਸ਼ਾਇਰ ਅਜਿਹੇ ਰਬ ਦੇ ਬੰਦੇ ਹੋਣ ਜਿਹੜੀ ਤੁਹਾਡੀ ਵਰਗੀ ਆਮ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਤੇ ਫੇਰ ਸਾਰੀ ਵਾਹੋਵਾਹੀ ਇਹੋ ਲੁੱਟ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਾਰਾ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਇਹੋ ਲੁੱਟ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. And they deserve it too!! - ਕਿਓਂਕਿ ਉਹ ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਐੱਡੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਹਿ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਬੰਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਕਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਲੱਗਦੈ ਕਈ ਕਈ ਸਾਲ ਤਕ ਤਪਸਿਆ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ - ਉਹ ਵਾਲੀ ਤਪਸਿਆ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਵਿਚ, ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਡੁੱਬਣ ਵਾਲੀ ਤਪਸਿਆ!!

ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਉਰਦੂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਅੱਠਵੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਉਰਦੂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਹੈ - 2 ਸਾਲ ਲੱਗੇ, ਮਨ ਲਾ ਕੇ ਕਲਾਸਾਂ ਲਾਈਆਂ, ਲਿਖਣ ਪੜਣ ਦਾ ਰੋਜ਼ ਅਭਿਸਾਸ ਕੀਤਾ - ਫੇਰ ਵੀ ਮੈਨੂੰ 80-90 ਫ਼ੀਸਦੀ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਕਿਓਂਕਿ ਉਹ ਬੜੇ ਔਖੇ ਔਖੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਹੜੀ ਮੈਂ ਵੀਡੀਓ ਉਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਉੱਤੇ ਪਾਈ ਹੈ ਉਹ ਕੋਈ ਅਨਪੜ੍ਹ ਤੇ ਰਾਹ ਜਾਉਂਦਾ ਆਮ ਆਦਮੀ ਵੀ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ - ਹੈ ਕੇ ਨਹੀਂ? - ਹੁਣ ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਾਰੇ ਸਹਿਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਕਰਣਗੇ ਤਾਂ ਜ਼ੁਬਾਨ ਕਿਵੇਂ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗੀ ! - ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਮੇਰੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਮ ਜ਼ੁਬਾਨ ਹੀ ਬੋਲੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤੇ ਗੱਲ ਬਣੇਗੀ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਰਿਸਰਚ ਕਰਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ, ਐਮ.ਏ, ਐਮ ਫਿਲ ਕਰਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕਾਂ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣਗੇ ਔਖੇ ਔਖੇ ਲਫ਼ਜ਼, ਆਮ ਬੰਦੇ ਨੇ ਕੀ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਭਾਰੇ ਭਾਰੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਦੇ ਪੱਲੇ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਹੀ ਨਾ ਆਉਣ!

ਇਕ ਖਿਆਲ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧੜ ਸਿੱਧੀ ਸਿੱਧੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ - ਉਹ ਦਿਲੋਂ ਕਰਦੈ ਤੇ ਉਹ ਸੁਨਣ ਪੜਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਿੱਧੀ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਬਹੁਤੇ ਸਿਆਣੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਥੋੜੀ ਲਿੱਚ-ਘੜਿੱਚੀ, ਥੋੜੀ ਸਿਆਣਪ - ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿਮਾਗ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ - ਇਸ ਲਈ ਗੱਲ ਕੀਤੇ ਅੱਧ-ਵਿਚਾਲੇ ਹੀ ਅਟਕ ਜਾਉਂਦੀ ਹੈ.

ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਕਹਿ ਚੁਕਿਆ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਅਖਾੜੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਸੀ,  live ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਘੱਟ ਹੀ  ਮਿਲਿਆ, ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ.ਡੀਆਂ ਤੇ ਫੇਰ ਯੂ-ਟੂਬ ਤੇ ਹੀ ਦੇਖੇ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਦੇਖੇ - ਚੰਗੇ ਲੱਗਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਓਨਾ ਹੀ ਮਜ਼ਾ ਲੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿੰਨੇ ਸੋਫਿਆਂ ਤੇ ਅੱਗੇ ਢੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਦਿਖਣ ਵਾਲਾ ਤਬਕਾ - ਮੈਨੂੰ ਇਹੋ ਹੀ ਨਜ਼ਾਰੇ ਪਸੰਦ ਨੇ - ਜਿਥੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲ ਜਾਂ ਗੀਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਪਵੇ, ਇਹ ਗੀਤ ਸੁਣੋ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਬਰਾੜ ਕੁਲ 5 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਗੱਲਾਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿੱਡਾ ਵੱਡਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ - ਬਾਪੂ ਬੇਬੇ ਵਿਚ ਵੰਡੀਆਂ ਨਾ ਪਾਇਓ ਵੀਰਨੋ -  when all the stake-holders are sitting in the audience - ਬਾਪੂ ਬੇਬੇ ਵੀ, ਨੂਹਾਂ ਪੁੱਤ ਪੋਤੇ ਵੀ, ਧੀਆਂ ਵੀ ਜਿੰਨਾ ਕਲ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਨੂਹਾਂ ਬਨਣਾ ਹੈ - ਸਾਰੇ ਬਹਿ ਕੇ ਬੀਬੀ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਕਿੱਡੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ, ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ, ਕਿਧਰੇ ਨਾ ਕਿਧਰੇ ਕਿਸੇ ਘਰ ਵਿਚ ਜੇ ਬਾਪੂ-ਬੇਬੇ ਦੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ ਹੋਣੋ ਬੱਚ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਜੀ ਕਲਾਕਾਰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਫਲ - 100%